|
Jak
wskazuje historia właścicieli, Śmiłów dość wcześnie stał się
ośrodkiem części dóbr rodziny Czyżowskich. W latach 1656-
1740 to jest po zniszczeniu przez Szwedów zamku
w Czyżowie, głównej rezydencji rodzinnej Czyżowskich, a
przed budową tamże obecnego pałacu, Śmiłów mógł być
ośrodkiem całości dóbr. Fakty te mogą wskazywać na istnienie
w Śmiłowie już od XVII wieku rezydencji dworskiej. Sugestie
wynikające ze źródeł znajdują potwierdzenie w piwnicach
obecnego dworu, które są od niego wcześniejsze i wiążą się
z jakimś innym budynkiem. Wiele wskazuje na to, że mogła to
być wieża mieszkalna.
Obecny
dwór w Śmiłowie został zbudowany w II połowie XVIII wieku przez ówczesnego właściciela Śmiłowa Józefa
Wiercińskiego i powstawał
w trzech zasadniczych fazach: pierwsza - budowy dworu w II
połowie XVIII wieku,
druga w latach 20tych XIX wieku, trzecia faza - II połowa
XIX wieku. Pozostałe fazy- mniej wpływające na architekturę
dworu to początek XX wieku, kiedy to wykonano remonty wnętrz
i rozpoczęto nigdy nie ukończoną adaptację poddasza.
Pierwsza
przebudowa dworu przypadła na lata 20 te XIX wieku i
wprowadziła nowe elementy architektoniczne we wzdłużnych
elewacjach dworu.
Od frontu dostawiono na osi czterokolumnowy ganek mocno
wysunięty przed lico dworu tworząc podjazd, od ogrodu zaś
sześciokolumnowy portyk wgłębny wraz z ograniczającymi
go dwoma aneksami - wschodnim i zachodnim.
Druga
przebudowa dworu przypadła na II połowę XIX wieku. Etap ten
wiąże się
z dostawieniem do korpusu dworu od strony wschodniej i
zachodniej przybudówek.
Elewacje
boczne i ogrodowa nie posiadały pierwotnie, poza gzymsem
wieńczącym, dekoracji architektonicznej. Jedynie elewację
frontową (południową) ożywiały toskańskie pilastry,
akcentujące naroża budynku i trzy środkowe jego osie.
Plastyczną dekorację elewacji frontowej ożywiało skromne
opracowanie kolorystyczne, ograniczające się do pomarańczowo
- różowego malowanego fryzu i jasnoniebieskich opasek wokół
okien (poza środkową partią elewacji). Pozostałe płaszczyzny
ścian oraz pilastry i gzyms wieńczący były bielone.
Dominującym
i niezmienionym elementem pierwotnego wyglądu dworu a
jednocześnie dopełnieniem jego XVIII to wiecznej formy jest
wyniosły, mansardowy dach.
Dwór
śmiłowski posiada regularny układ wnętrza, dwutraktowy w
części środkowej,
z sienią i salonem na osi, zaś trzytraktowy w częściach
skrajnych, gdzie środkowy trakt spełniał funkcję sionek
bocznych. Jedno z pomieszczeń zlokalizowane w narożniku
północno zachodnim dworu posiada murowane sklepienie
kolebkowe z lunetami, które pełniło pierwotnie rolę
skarbczyka dworskiego.
Elewacja
frontowa jest 11 osiowa a budynek orientowany na godzinę
11.00.
Miało to znaczenie praktyczne, gdyż każda strona domu była
oświetlona promieniami słonecznymi w określonych porach
dnia, a promień słońca padając na dom prostopadle
o godzinie 11.00 i przechodząc przez sień przypominał
domownikom o zbliżającej się porze obiadu.
Dwór
śmiłowski stanowi typowy przykład dworu wiejskiego,
interesujący w swych nawarstwieniach stylowych,
dokumentujących zarówno jego historię budowlaną jak
i przemiany w koncepcjach architektonicznego kształtu
dworskiej rezydencji wiejskiej. Kolejne przemiany nie tylko
nie naruszyły pierwotnej substancji zabytkowej dworu,
ale wniosły nowe wartości. W postaci, jaką uzyskał śmiłowski
dwór w czasie rozbudowy
w latach 20 tych XIX wieku stanowi jeden z nielicznych już
przykładów dworów z gankiem
od podjazdu i z portykiem wgłębnym od ogrodu.
Dwór
śmiłowski stanowi centralną cześć zespołu, obejmującego poza
nim założenie parkowe ze stawem, oficynę i zabudowania
gospodarcze.
Na
wschód od podjazdu, w niedalekim sąsiedztwie dworu znajduję
się oficyna.
Jest to piętrowy budynek współczesny dworowi, XVIII wieczny,
a być może pamiętający jeszcze czasy pobytu Czyżowskich w
Śmiłowie. Przebudowana w XIX wieku poprzez dodanie
piętrowego frontonu z neogotyckim łukiem i balkonem z
żeliwną kratą na piętrze.
Na parterze oficyny były kuchnie. Po prawej pańska, po lewej
stronie dla czeladzi dworskiej, na górze zaś pokoje dla
gości.
|
|