Jak wskazuje historia właścicieli, Śmiłów dość wcześnie stał się ośrodkiem części dóbr rodziny Czyżowskich. W latach 1656- 1740 to jest po zniszczeniu przez Szwedów zamku w Czyżowie, głównej rezydencji rodzinnej Czyżowskich, a przed budową tamże obecnego pałacu, Śmiłów mógł być ośrodkiem całości dóbr. Fakty te mogą wskazywać na istnienie w Śmiłowie już od XVII wieku rezydencji dworskiej. Sugestie wynikające ze źródeł znajdują potwierdzenie w piwnicach obecnego dworu, które są od niego wcześniejsze i wiążą się z jakimś innym budynkiem. Wiele wskazuje na to, że mogła to być wieża mieszkalna.

Obecny dwór w Śmiłowie został zbudowany w II połowie XVIII wieku przez ówczesnego właściciela Śmiłowa Józefa Wiercińskiego i powstawał w trzech zasadniczych fazach: pierwsza - budowy dworu w II połowie XVIII wieku, druga w latach 20tych XIX wieku, trzecia faza - II połowa XIX wieku. Pozostałe fazy- mniej wpływające na architekturę dworu to początek XX wieku, kiedy to wykonano remonty wnętrz i rozpoczęto nigdy nie ukończoną adaptację poddasza.

Pierwsza przebudowa dworu przypadła na lata 20 te XIX wieku i wprowadziła nowe elementy architektoniczne we wzdłużnych elewacjach dworu.
Od frontu dostawiono na osi czterokolumnowy ganek mocno wysunięty przed lico dworu tworząc podjazd, od ogrodu zaś sześciokolumnowy portyk wgłębny wraz z ograniczającymi go dwoma aneksami - wschodnim i zachodnim.

Druga przebudowa dworu przypadła na II połowę XIX wieku. Etap ten wiąże się z dostawieniem do korpusu dworu od strony wschodniej i zachodniej przybudówek.

Elewacje boczne i ogrodowa nie posiadały pierwotnie, poza gzymsem wieńczącym, dekoracji architektonicznej. Jedynie elewację frontową (południową) ożywiały toskańskie pilastry, akcentujące naroża budynku i trzy środkowe jego osie. Plastyczną dekorację elewacji frontowej ożywiało skromne opracowanie kolorystyczne, ograniczające się do pomarańczowo - różowego malowanego fryzu i jasnoniebieskich opasek wokół okien (poza środkową partią elewacji). Pozostałe płaszczyzny ścian oraz pilastry i gzyms wieńczący były bielone.

Dominującym i niezmienionym elementem pierwotnego wyglądu dworu a jednocześnie dopełnieniem jego XVIII to wiecznej formy jest wyniosły, mansardowy dach.

Dwór śmiłowski posiada regularny układ wnętrza, dwutraktowy w części środkowej, z sienią i salonem na osi, zaś trzytraktowy w częściach skrajnych, gdzie środkowy trakt spełniał funkcję sionek bocznych. Jedno z pomieszczeń zlokalizowane w narożniku północno zachodnim dworu posiada murowane sklepienie kolebkowe z lunetami, które pełniło pierwotnie rolę skarbczyka dworskiego.

Elewacja frontowa jest 11 osiowa a budynek orientowany na godzinę 11.00. Miało to znaczenie praktyczne, gdyż każda strona domu była oświetlona promieniami słonecznymi w określonych porach dnia, a promień słońca padając na dom prostopadle o godzinie 11.00 i przechodząc przez sień przypominał domownikom o zbliżającej się porze obiadu.

Dwór śmiłowski stanowi typowy przykład dworu wiejskiego, interesujący w swych nawarstwieniach stylowych, dokumentujących zarówno jego historię budowlaną jak i przemiany w koncepcjach architektonicznego kształtu dworskiej rezydencji wiejskiej. Kolejne przemiany nie tylko nie naruszyły pierwotnej substancji zabytkowej dworu, ale wniosły nowe wartości. W postaci, jaką uzyskał śmiłowski dwór w czasie rozbudowy w latach 20 tych XIX wieku stanowi jeden z nielicznych już przykładów dworów z gankiem od podjazdu i z portykiem wgłębnym od ogrodu.

Dwór śmiłowski stanowi centralną cześć zespołu, obejmującego poza nim założenie parkowe ze stawem, oficynę i zabudowania gospodarcze.

Na wschód od podjazdu, w niedalekim sąsiedztwie dworu znajduję się oficyna. Jest to piętrowy budynek współczesny dworowi, XVIII wieczny, a być może pamiętający jeszcze czasy pobytu Czyżowskich w Śmiłowie. Przebudowana w XIX wieku poprzez dodanie piętrowego frontonu z neogotyckim łukiem i balkonem z żeliwną kratą na piętrze. Na parterze oficyny były kuchnie. Po prawej pańska, po lewej stronie dla czeladzi dworskiej, na górze zaś pokoje dla gości.

 

 

Śmiłów 1  ·  27-530 Ożarów  ·  tel. 603 928 100  ·  www.dworwsmilowie.pl